Blood flow restriction als trainingsmethode bij paralympische sporten

Wat is er in de wetenschappelijke literatuur bekend over de inzet van blood flow restriction training bij paralympische atleten? Kan de methode naast revalidatie doeleinden ook ingezet worden als prestatiebevorderende methode? Tegen spasticiteit bijvoorbeeld?

Achtergrond

Blood flow restriction (BFR, ook: vascular occlusion of KAATSU) is een trainingsmethode waarbij met een band/cuff de veneuze uitstroming (en gedeeltelijk de arteriële aanvoer afhankelijk van druk) van een ledemaat gedeeltelijk wordt beperkt tijdens het trainen. Door dat lokale zuurstoftekort en de bijbehorende metabolische stress ontstaan adaptaties die normaal gesproken vooral bij hoge belastingen voorkomen. Denk aan adaptaties zoals een toename in spierkracht, spieromvang en het lokale uithoudingsvermogen bij relatief lage belasting (bijvoorbeeld 20–30% van 1RM). BFR wordt toegepast in zowel de revalidatie (om belastbaarheid te verlagen) als in de performance-setting (om hypertrofie/sterkte te bevorderen zonder zware loads)  Zie ook eerdere factsheet BFR bij Topsport Topics.

BFR bij paralympische / sporters en prestatieverbetering

Het aantal onderzoeken naar BFR specifiek bij Paralympische sporters is beperkt tot kleinschalige studies en case-series. Deze studies laten echter doorgaans positieve resultaten zien. Zo rapporteren ze een toename van lokale spierkracht, uithouding en verbeterde lokale doorbloeding, na korte BFR-programma’s bij sporters met een beperking (bijvoorbeeld elite para-alpine skiërs) ^1-3. Belangrijk: veel studies zijn klein, heterogeen (verschillende aandoeningen: iSCI, amputatie, neurologische aandoeningen), hebben geen controle groep, en gebruiken uiteenlopende protocollen (verschillende cuff-drukken, duur, oefeningen), dus generaliseerbaarheid naar alle Paralympische disciplines is nog beperkt.

Helpt BFR tegen spasticiteit?

Er is geen direct onderzoek gedaan naar het effect van BFR op spasticiteit. Onderzoeken bij neurologische aandoeningen melden wel verbeteringen in verschillende functionele uitkomsten zoals wandelsymmetrie, wandelsnelheid, maar ook spierdikte⁴. BFR kan daarmee wel indirect functionele verbetering geven (meer kracht, betere loop/armfunctie) in neurologische populaties, waarbij de impact van spasticiteit op de activiteit kan verminderen, maar een direct anti-spastisch effect is nog niet aangetoond. 

Toepassingen binnen revalidatie bij paralympische sporters

Ook in een revalidatiecontext (bijvoorbeeld incomplete dwarslaesie, stroke, orthopedische beperkingen) wordt BFR gebruikt. Vooral om spierverlies en krachtverlies tegen te gaan met lage belastingen, om progressie naar zwaardere belastingen mogelijk te maken zonder overbelasting van gewrichten of operatiewonden, en om de lokale doorbloeding en reconditionering te verbeteren (zie ook factsheet BFR TopsportTopics). 

Feasibility- en veiligheidsstudies bij personen met iSCI en andere neurologische aandoeningen rapporteren dat gecontroleerde BFR-protocollen uitvoerbaar en meestal veilig zijn (zonder toegenomen cardiale belasting, geen duidelijke toename van trombose-incidenten in kleine series), mits er zorgvuldige screening en monitoring plaatsvindt^5-7. Toch benadrukken recente reviews⁷ dat de kwaliteit van het bewijs hiervoor wisselend is en dat protocollen (druk, cuff-breedte, oefenintensiteit, duur) moeten worden aangepast aan de aandoening en individuele vasculaire/hematologische risico’s. Kortom: BFR kan mogelijkheden bieden als revalidatietool, maar vereist deskundige inzet en protocollering bij Paralympische sporters. 

Conclusie en praktische aanbevelingen

BFR is mogelijk een voordelige methode voor zowel revalidatie als prestatieverbetering bij sporters met een beperking. Er is zwak bewijs voor verbeteringen in spierkracht, hypertrofie en lokale uithouding met lage loads – ook bij atleten met een beperking. Maar grootschalig, hoogkwalitatief onderzoek specifiek in Paralympische populaties en op spasticiteit ontbreekt nog. Voor spasticiteit bestaat er momenteel geen overtuigend, consistent bewijs van directe vermindering door BFR; eventuele voordelen zijn vooral indirect (meer kracht/functionaliteit). 

Praktische tips voor toepassing bij rolstoelbasketbal, boccia en vergelijkbare Paralympische sporten:

• Screen vóór inzet op cardiovasculair risico, recente trombose/embolie, ernstige vaatziekten, oncontroleerbare hypertensie, actieve infectie, anticoagulantia-status en huidproblemen bij de cuffplaats. (contra-indicaties uitsluiten). 
• Gebruik gepersonaliseerde cuff-druk (niet ‘one-size’), voorkeur voor occlusie-percentages gebaseerd op arteriële occlusion pressure (AOP) waar mogelijk, of veilige richtlijnen van erkende posities (laag-tot-gemiddeld percentage AOP). Begin met lage druk en lage load (bv. 20–30% 1RM of lichte functionele oefeningen).
• Laat BFR altijd starten onder toezicht van een professional die ervaring heeft met BFR en met de specifieke kwetsbaarheid van de para-sporter. Monitor pijn, sensatie, kleur, zwelling, bloeddruk en tekenen van trombose. 
• Doe korte sessies (bijvoorbeeld 2–4 sets per oefening, typische rep-schema’s die in de literatuur gebruikt worden) en bouw progressief op.