De relatie tussen classificatie en belasting bij paralympische teamsporten

Classificaties in paralympische teamsporten

Elke Paralympische sport heeft zijn eigen classificatiesysteem  datsporters categoriseert op basis van hoe de omvang en aard van hun beperking hun vermogen om sportspecifieke vaardigheden uit te voeren beïnvloedt ¹. Paralympische teamsporten zoals rolstoelbasketbal en rolstoelrugby werken met sportspecifieke classificaties die de mate van rompstabiliteit, balans, kracht en functioneel bereik representeren. Bij rolstoelbasketbal worden de beperkingen gescoord van 1.0 (laagste functie) t/m 4.5 (hoogste functie) en bij rolstoelrugby van 0.5 t/m 3.5 in stappen van 0.5.

Invloed van classificatie op prestaties, belasting en activiteitsprofielen

Uit de literatuur blijkt dat sporters met een hogere classificatie gemiddeld ^2-6: 

1. Beter scoren op prestatiemetingen zoals sprinttests en specifieke mobiliteitstests.
2. Meer externe output leveren (grotere afgelegde afstand, hogere pieksnelheden, meer acceleraties).
3. Efficiënter bewegen, waardoor dezelfde externe belasting vaak leidt tot een lagere relatieve interne belasting (bijvoorbeeld lagere %HRmax of lagere sRPE)^7,8.

Daarnaast laten studies zien dat activiteitsprofielen systematisch verschillen per klasse ²: hogere klassen leveren structureel meer werk in hoge-intensiteitszones, terwijl lagere klassen meer tijd besteden in lagere snelheidszones of specifieke acceleratie-/deceleratiepatronen, afhankelijk van hun functionele mogelijkheden.

Bestaat er een vaste regel of percentage voor de hoeveelheid training per classificatiegroep?

De wetenschappelijke literatuur biedt geen uniforme procentregel zoals ‘klasse 1 doet 30% minder volume’ of ‘klasse 4.5 doet 20% meer hoge-intensiteitswerk’. Daar zijn twee redenen voor ^7-9:

1. Er is contextafhankelijkheid: verschillen tussen classificaties variëren per sport, per type oefenvorm, per uitkomstmaat (afstand, vermogen, acceleraties) en ook per technische afstelling van de rolstoel.
2. Er is individuele variatie binnen dezelfde classificatie: niet alle sporters binnen dezelfde klasse hebben dezelfde mobiliteit, kracht, sportervaring of rijtechniek.

Daarom adviseren onderzoekers geïndividualiseerde load-managementstrategieën, ondersteund door monitoring, in plaats van vaste reductie- of verhogingspercentages per klasse. Het is wel aannemelijk dat sporters die minder interne belasting ervaren bij eenzelfde taak, over het geheel genomen een grotere trainingsprikkel nodig hebben om een vergelijkbare adaptatie te bereiken ⁷.

Praktische coaching-richtlijnen

Hoewel er geen standaardpercentages bestaan per classificatie, bestaat er brede consensus over de principes voor optimale training binnen gemengde paralympische teams ^8-11:

• Monitor externe belasting (afstand, snelheid, acceleraties, vermogen/IMU-data) én interne belasting (HR, %HRmax, sRPE). Vergelijk hierbij trends over tijd per speler, niet alleen tussen classificaties. Kijk bijvoorbeeld naar de verhouding tussen externe en interne belasting: een lage externe belasting + hoge interne belasting = indicatie voor bijsturing.
• Gebruik snelheid/vermogen-zones die passen bij de individuele mogelijkheden van elke speler, niet één uniforme zone-indeling voor het hele team. Baseer deze zones op tests (bijvoorbeeld sprint, mobility tests, Yo-Yo varianten).
• Schrijf intensiteit voor, niet alleen volume. Voor spelers met lagere classificaties kan dezelfde oefening relatief zwaarder zijn. De intensiteit dient hierbij dus aangepast te worden (bijvoorbeeld kortere intervallen, iets langere rust, technisch minder complexe taken).
• Stoelafstelling, grip, zithoogte en camber beïnvloeden de efficiëntie aanzienlijk en daarmee de benodigde trainingsprikkel. Houdt hiermee daarom ook rekening bij het plannen van de trainingsbelasting.