Vanwege het beperkte aantal regels hebben rolstoeltennissers veel vrijheid om hun ideale rolstoel te configureren. Het belang ervan is duidelijk: tijdens het spel zijn rolstoeltennissers continu in beweging en hebben hun blik niet op de wielen gericht. Ook hebben ze tijdens het rijden het racket in de hand; dit belemmert de afzet en vergroot het risico op overbelasting van de schouder.
Dat een gerichte aanpassing hierbij al snel winst oplevert, liet het onderzoek met een nieuwe hoepel zien. In vergelijking met de klassieke ronde stang, had de geteste wielrand een bredere en plattere vorm. Hierdoor heeft de tennisser met het racket in de hand meer grip tijdens het rijden. Het zorgde in het onderzoek ervoor dat valide proefpersonen al na een paar keer oefenen minder zuurstof tijdens het rijden op submaximale snelheid verbruikten in vergelijking met een klassieke rolstoel.
Wat is bekend
- Rolstoeltennis is een intervalsport met een arbeid-rust verhouding van 1:4
- Rolstoeltennissers kunnen hinder van hun racket tijdens het rijden hebben
- Een lagere zit in de rolstoel zorgt voor meer snelheid en wendbaarheid
Wat is nieuw
- Juiste aanpassingen aan de rolstoel laten de rolstoeltennisser efficiënter bewegen
- De rolstoel moet op het individu afgestemd worden op basis van trial en error
- Rijden op gras geeft vijf keer meer weerstand dan op gravel of hardcourt
Aanpassingen
Volgens de onderzoekers zijn er -naast de hoepel- tal van andere onderbouwde aanpassingen die een tennisser, coach of trainer kan doen. In figuur 1 is te zien waaraan allemaal te sleutelen valt.
Ten eerste is dat het zitje zelf. Behalve dat de afmetingen samenhangen met de fysieke bouw van degene die erin plaatsneemt, draagt de pasvorm bij aan een goede steun tijdens het slaan. Dit geldt ook voor de stand van het zitje ten opzichte van de wielen en de positie van de voeten ten opzichte van het lichaamszwaartepunt. Al eerder werd geconcludeerd dat een juiste zithoogte van belang is voor de wendbaarheid van een rolstoelatleet.
Wielen en banden
Het tweede belangrijke onderdeel betreft de wielen. Zo blijkt uit onderzoek dat grotere wielen voor een efficiëntere afzet zorgen, maar hierbij speelt de hoek waaronder zij gemonteerd zijn ook een rol. Daarnaast is er tegenwoordig veel mogelijk wat betreft de banden (materiaal, breedte, tube(less), spanning). Een belangrijke factor hierbij is de rolweerstand. Hoe lager deze is, hoe meer energie tijdens de afzet ten goede aan de beweging van de rolstoel komt. Om de rolweerstand eenvoudig op de baan te bepalen, lieten de onderzoekers getrainde rolstoeltennissers op een vaste snelheid op gang komen, waarna ze met het lichaam voorovergebogen zo ver mogelijk uit moesten rollen. Ze varieerden hierbij de bandenspanning: hoe hoger deze was, hoe verder de tennissers rolden. Het is een simpele manier om nieuwe banden te testen of om voor de wedstrijd te checken of de rolstoel nog netjes ‘loopt’.
Ondergrond
Ook bleek dat het rollen op gras bijna vijf keer zoveel weerstand gaf ten opzichte van hardcourt en gravel. Het is iets om rekening mee te houden: rolstoeltennis op gras zorgt aanzienlijk sneller voor vermoeidheid vanwege het extra energieverlies. De afname in efficiëntie tijdens het rijden op gras zagen de onderzoekers ook terug in de afgeleide data van sensoren op de rolstoel tijdens het uitvoeren van sprintjes. Deze sensoren worden momenteel nog voornamelijk in wetenschappelijk onderzoek gebruikt, maar gezien de snelle ontwikkeling verwachten de onderzoekers dat deze in de nabije toekomst ook beschikbaar zijn voor een breder publiek. Het zal coaches, trainers en rolstoelsporters helpen bij het vinden van de optimale configuratie van de rolstoel.
Praktische tips
Er zijn geen geldende stelregels voor een optimale rolstoelinstelling uitgekomen op basis van het onderzoek niet. Een trial & error benadering, afgestemd op de individuele speler (en hoe die verandert in de loop van de carrière) en de praktijk is volgens de onderzoekers de beste benadering. Een lagere zit maakt de rolstoel weliswaar wendbaarder, maar sommige tennissers willen voor hun slagen juist graag wat hoger zitten. En hoewel een hard opgepompte band zorgt voor een lagere rolweerstand, geeft een zachtere band juist meer grip bij het roteren.
Tips voor coaches:
- Laat de sporter het huidige zitje wat hoger/lager of meer naar voren/achteren zetten
- Probeer eens een ander zitje op de rolstoel
- Laat de sporter de positie van het voetenplankje varieren
- Monteer een andere maat wielen of wielen met een platte hoepel
- Test andere (materiaal, dikte) banden uit
- Check regelmatig de bandenspanning. Pomp de banden eens keihard op aan het begin van de training en laat halverwege juist wat lucht eruit lopen
- Mocht je beschikken over sensoren: gebruik ze
- Laat de sporter trainen op verschillende ondergronden bij verschillende omstandigheden (regen, droogte)
- Houd er rekening mee dat rolstoeltennis op gras veel zwaarder is
Bronnen
- Rietveld T. Wheeling performance in wheelchair tennis: understanding and improving a complex skill. PhD thesis, 28 Nov 2022.
- Rietveld T, Vegter RJK, der Woude LHV, de Groot S. The interaction between wheelchair configuration and wheeling performance in wheelchair tennis: a narrative review. Sports Biomech; 23 (3): 370-391, 2021.
- Rietveld T, Vegter RJK, van der Woude LHV, de Groot S. A newly developed hand rim for wheelchair tennis improves propulsion technique and efficiency in able-bodied novices. Appl Ergon; 104: 103830, 2022.
- Rietveld T, Mason BS, Goosey-Tolfrey VL, van der Woude LHV, de Groot S, Vegter RJK. Inertial measurement units to estimate drag forces and power output during standardised wheelchair tennis coast-down and sprint tests. Sports Biomech; 23 (8): 968-986, 2021.
